Jak rozpoznać mobbera

Tak jak w przypadku ofiary, trudno jednoznacznie wskazać na typ osobowości mobbera, jednak istnieją pewne cechy, które można mu przypisać. Mobbing jest także taktyką, która służy pozbyciu się pracownika, sposobem na to, aby zredukować zatrudnienie w okolicznościach kryzysu na rynku. W tej sytuacji mamy wielość motywów, jednak w dzisiejszym wpisie zajmiemy się sylwetką mobbera. 

W dzisiejszej publikacji omówimy następujące kwestie:

• możliwe przyczyny zachowania mobbera,
• deprecjacja ofiary mobbingu,
• rozpamiętywanie nieprzyjemnych zdarzeń, 
• cicha zgoda grupy współpracowników, 
• brak zdolności do empatii,
• mikropolityka w organizacji,
• skłonność do irytacji i podatność emocjonalna,
• źle pojęta władza. 

W dzisiejszej publikacji zajmujemy się tym, kto może być mobberem i jakie czynniki mają na to wpływ. które dotyczą mobbingu. Warto przeczytać wcześniejsze artykuły, aby zapoznać się ze zjawiskiem mobbingu:

① Jak rozpoznać mobbing: https://bit.ly/35TMYgE

② Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi: https://bit.ly/339OrO4 

③ Zadośćuczynienie z tytułu mobbingu: https://bit.ly/3ocbLCO

④ Odszkodowanie z tytułu mobbingu: https://bit.ly/37CNUFU

⑤ Odpowiedzialność cywilnoprawna i karna za stosowanie mobbingu: https://bit.ly/2LqImH0

⑥ Skutki mobbingu u pracownika: https://bit.ly/3awowow

Możliwe przyczyny zachowania mobbera

W literaturze można spotkać się z dwoma podejściami do zjawiska mobbingu i udziału jednostki. Pierwsza teoria to teoria zgniłego jabłka. Za źródło problemu uznaje się jednostkę, jej osobowość lub motywy działania. Warto pamiętać o tym, że nie wszystkie zachowania można określić mianem mobbingu. Również nie każdy człowiek, który odnosi się do innych osób w sposób agresywny, jest mobberem. Agresja mobbera zazwyczaj jest kierowana w stronę konkretnych osób lub grupie osób. Zachowanie mobbera musi być systematyczne, zatem incydentalna agresja nie będzie postrzegana jako mobbing, gdyż nie ma na celu odizolowania pracownika. 

Działanie mobbera zawsze jest zgodne z pewną logiką, natomiast samo zachowanie wobec osoby mobbingowanej przyjmuje formę realizacji z góry założonego planu. Biorąc pod uwagę mobbing pionowy, czyli przełożony – podwładny, motywem takich działań może być zazdrość przełożonego o wysoką jakość pracy, talent pracownika. Mówiąc inaczej – widzi w nim konkurencję. Zazdrość to jedna z powszechnych przyczyny mobbingu, zarówno pionowym jak i poziomym, między współpracownikami. 

Mobber, który atakuje swojego współpracownika, chce podnieść własne poczucie wartości. Wskazuje się, że to właśnie samoocena może być kluczem do zrozumienia postaw mobbera. 

Deprecjacja ofiary mobbingu

Będąc istotami społecznymi, mamy tendencję do porównywania się z innymi. Jeśli porównanie wypada z korzyścią dla nas, wówczas jesteśmy zadowoleni. Jeśli jednak jest odwrotnie, to sprawa może się skomplikować. Ten negatywny wynik porównań z innymi osobami na jednostki może działać mobilizująco, natomiast niektórzy chcą zdeprecjonować wynik osoby, z którą się porównywali. Mobbing skierowany w osoby, które odnoszą sukces, jest jedną ze strategii mobbera. Umniejszanie sukcesów współpracowników może być jedną z korzyści psychologicznej dla mobbera, a niekoniecznie będzie przynosić zysk w realnych sytuacjach.

Drugim typem mobbera są osoby, które chcą zbudować poczucie własnej wartości poprzez umniejszanie innym osobom i spotykają się z krytyką ze strony innych. Motywem ataku staje się chęć poprawienia wizerunku oraz ratowanie go przed zniszczeniem. Deprecjacja ofiary  wpływa na mobbera pozytywnie, gdyż poprawia jego samopoczucie, a z drugiej strony może odwetem na osobie, która jest świadkiem niepowodzenia mobbera. 

Ruminacja, czyli rozpamiętywanie nieprzyjemnych zdarzeń

Niektórzy mobberzy mają skłonność do obwiniania innych osób za swoje niepowodzenia. W psychologii mówi się o tzw. luminacji, czyli rozpamiętywaniu nieprzyjemnych zdarzeń. Ciągłe powracanie myślami do swoich porażek podtrzymuje chęć zemsty, a także zdegradowania osoby, którą mobber uznał za sprawcę własnego niepowodzenia. Taka skłonność może być także powodem agresji wymierzonej we współpracownika. W oczach mobbera osoba prześladowana sama jest odpowiedzialna za takie traktowanie. Ataki są postrzegane przez mobbera jako następstwo zachowania ofiary. Jeśli w roli mobbera znajduje się przełożony, wówczas wykorzystuje on swoją władze, aby w grupie umocnić przekonanie o tym, że to ofiara przyczyniła się do takiego jej traktowania. 

Mobbing zazwyczaj zaczyna się od negatywnej sytuacji, która jest rozpamiętywana jako porażka. Osoby te roztrząsają każdy szczegół, podczas gdy inni już zapomnieli o całym zdarzeniu. Rozpamiętywanie sytuacji może być początkiem regularnego terroru psychicznego wobec osoby, która z tą sytuacją ma jakieś powiązania. Może to dotyczyć również świadków tego zdarzenia. 

Cicha zgoda grupy

Mobberzy, którzy nie są przełożonymi, do swoich działań potrzebują tzw. cichej zgody grupy. W niektórych przypadkach zgoda ta wynik ze strachu przed mobberem albo odwrotnie – podziwiania jego siły i stanowczości. Mobberami mogą być osoby, które są bardzo cenione przez przełożonych i współpracowników. Osoba atakująca innych, która może pochwalić się silnym charakterem, wzbudza respekt otoczenia. Sytuacje te można zaobserwować w miejscach pracy, w których nieobcy jest twardy styl bycia, a asertywność jest mylona z agresją. Mobber może wykorzystywać to, że jest w uprzywilejowanej pozycji, więc narzuca grupie swój styl komunikacji. 

Brak zdolności do empatii

Empatia to jeden z mechanizmów, który powstrzymuje agresję. U mobbera jednak empatia może nie wystąpić – ofiara długo cierpi w milczeniu, maskuje swoje prawdziwe uczucia, które wynikają z mobbingowania jej. Mobber jest skupiony na swoich działaniach i celach, dlatego nie widzi cierpienia ofiary.  Widoczne oznaki cierpienia ofiary nie są dla mobbera sygnałem, że należy zaprzestać agresywnego zachowania. W niektórych sytuacjach to sam mobber oskarża ofiarę o mobbing. O dramatycznych skutkach mobbingu można mówić wówczas, kiedy ofiara zaczyna być postrzegana jako osoba winna mobbingu przez współpracowników. Wówczas pojawia się odrzucenie i izolacja. 

Problem mobbera to również trudności z bezstronnym spojrzeniem na własne zachowanie. Wierzą bowiem, że za taki stan rzeczy odpowiada sama ofiara. Mobber nie ma zdolności do tego, aby spojrzeć na sytuację z perspektywy ofiary. Nieumiejętność ta jest zarówno skutkiem jak i przyczyną ataków. Działanie mobbera nastawione jest na to, aby perspektywa ofiary stała się nieistotna dla innych. Eliminuje on ofiarę mobbingu z wymiany komunikacji, co skutkuje tym, że jej sposób postrzegania całej sytuacji jest nieważny. 

Mikropolityka w organizacji

Przyczyną działań mobbingowych ze strony mobbera nie zawsze jest chęć podniesienia samooceny. Terror psychologiczny, który jest stosowany wobec jednej bądź kilku osób może również wynikać z mikropolityką organizacji. Czym jest mikropolityka? To zespół działań, które mają na celu zrealizowanie własnych interesów np. uzyskanie nagrody pieniężnej, wyższego stanowiska, cennych informacji, nawiązanie kontaktów z wpływową osobą. Mikropolityką jest szczególnie powszechna tam, gdzie nie ma otwartej komunikacji. Mikropolityką to dbałość o własne interesy przy jednoczesnym naruszeniu norm społecznych. Do mikropolityki prowadzonej przez mobbera można zaliczyć nieetyczne gry oraz manipulację. 

Mobbing o podłożu mikropolitycznym przybiera dwie formy:

• wówczas, kiedy ofiara w jakiś sposób utrudnia osiągnięcie celu przez mobbera,
• gdy ofiara dobrze sprawdzi się w roli kozła ofiarnego, na którego można zrzucić odpowiedzialność za błędy.

W pierwszym przypadku celem mobbera jest pozbycie się ofiary z organizacji. Osoby poddane mobbingowi często same rezygnują z pracy w danej organizacji. 

Drugi przypadek to maskowanie własnych błędów i zrzucenie odpowiedzialności na osobę mobbingowaną. Zdyskredytowanie osoby na oczach innych pracowników miało ich przekonać do słuszności działań podejmowanych przez mobbera. Podobnie działa także chęć poprawienia własnego wizerunku kosztem mobbingowanej ofiary. 

Mikropolityka może prowadzić również do intryg, manipulacji, plotkowania i innego rodzaju nieetycznych zachowań względem innego pracownika. Jednak istotą podejmowanych działań jest chęć wykorzystania innych osób do osiągnięcia własnych celów. 

Skłonność mobbera do irytacji i podatność emocjonalna

Osoby, które posiadają skłonność do irytacji, mogą reagować impulsywnie lub nieuprzejmie. Osoby te mogą również zachowywać się agresywnie, jeśli inna osoba nie podziela ich zdania czy postawy. Nie jest to jednak warunek wystarczający do tego, aby pojawił się mobbing. Inna cecha, która sprzyja agresywnym zachowaniom jest podatność emocjonalna. Oznacza ona intensywniejsze przeżywanie emocji takich jak: dyskomfort, bezradność. Osoby, które są podatne emocjonalnie częściej mogą być mobberami. Poczucie krzywdy może stać się powodem, przez który osoba ta wymierzy swoje nieetyczne działania w inną osobę.

Źle pojęta przez mobbera władza

Powszechnym motywem agresji mobbera jest źle pojęta władza. Mobber może używać w nieodpowiedni sposób swojej władzy, aby zdyskredytować osobę, która zajmuje pewne stanowisko. Mobber może łatwo popadać w irytację, a dodatkowo przedmiotowo traktować swoich pracowników bądź współpracowników. 

Jeśli nie wiesz czy działania współpracowników bądź przełożonych to mobbing, skontaktuj się z Centrum Prawa Pracy. W kancelarii zatrudniamy psychologa, który również bierze udział w każdej sprawie. Nasi specjaliści ocenią zebrane dowody, przedstawią możliwości podjęcia działań i powiedzą Ci, o jakie odszkodowanie czy zadośćuczynienie możesz się starać.