Jakie są skutki mobbingu u pracownika

Mobbing to zjawisko bardzo trudne do zdefiniowania oraz zdiagnozowania. Wspólne cechy mobbingu według wielu definicji to: niszcząca komunikacja, zniekształcenie percepcji u osób, które obserwują te zdarzenia, wykluczenie. Mobbing niesie ze sobą również inne skutki. Dziś przyjrzymy się ujęciu psychologicznemu mobbingu. 

W dzisiejszej publikacji omówimy następujące kwestie:

• kim jest ofiara mobbingu,
• zespół stresu pourazowego, 
• zaburzenia lękowe u ofiar mobbingu,
• fazy mobbingu.

W dzisiejszej publikacji zajmujemy się kwestiami psychologicznymi, które dotyczą mobbingu, jednak aby dobrze poznać to zjawisko,  zachęcamy do zapoznania się z naszymi wcześniejszymi artykułami: 

① Jak rozpoznać mobbing: https://bit.ly/35TMYgE

② Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi: https://bit.ly/339OrO4 

③ Zadośćuczynienie z tytułu mobbingu: https://bit.ly/3ocbLCO

④ Odszkodowanie z tytułu mobbingu: https://bit.ly/37CNUFU

⑤ Odpowiedzialność cywilnoprawna i karna za stosowanie mobbingu: https://bit.ly/2LqImH0

Ofiara mobbingu

Podczas opisywania zjawiska mobbingu istotna jest również kwestia charakteru ofiary, czyli osoby mobbingowanej. Pod kątem psychologicznym stwierdza się, że nie każdy z nas w równym stopniu ulega mobbingowi. Charakter ofiary mobbingu może mieć znaczenie w danych warunkach pracy. W sytuacji, kiedy sposób zarządzania oraz klimat organizacji jest właściwy, to cechy psychologiczne pracowników nie wpływają na bycie ofiarą mobbingu. Ofiarami mogą zostać osoby, które posiadają silną osobowość, jak również pracownicy z różnego rodzaju zaburzeniami. 

Na prawdopodobieństwo bycia ofiarą mobbingu wpływa także charakter umowy o pracę. Zgodnie z danymi statystycznymi krajów należących do Unii Europejskiej, można stwierdzić, że częściej ofiarami mobbingu były osoby, które zostały zatrudnione na czas nieokreślony. Umowa na czas nieokreślony daje pracownikowi gwarancję trwałości stosunku pracy. Trwałość powoduje, że pracownicy, którzy są zatrudnieni na tej podstawie, najczęściej mierzą się z mobbingiem. 

Według badań, również stosunek pracownika do pracy zawodowej jest ważnym aspektem, który dotyczy mobbingu. Stopień odczuwania skutków mobbingu jest bowiem zależny od rodzaju zaangażowania pracownika w wykonywany zawód. 

Psychologie pracy wyróżniają 3 typy orientacji wobec pracy:

• praca zawodowa jako forma zarabiania pieniędzy na życie – pracownicy z takim podejściem angażują się wyłącznie na tyle, na ile jest to konieczne dla wykonywania swojej pracy, 
• orientacja na karierę – pracownicy cenią prestiż i status, dlatego budują poczucie własnej wartości na sukcesach odnoszonych w pracy. Również życie zawodowe jest tożsame z życiem prywatnym,
• praca jako pasja – dla takich pracowników praca jest wartością sama w sobie. Odczuwają fascynację samą pracą, a nie prestiżem, który mogą dzięki niej uzyskać. 

Profesjonaliści, którzy są nastawieni na karierę, są najbardziej narażonymi na mobbing pracownikami. Mobbing staje się tutaj zagrożeniem ich tożsamości, której podstawą jest właśnie praca zawodowa. 

Zespół stresu pourazowego u ofiar mobbingu

Skutki mobbingu mogą być bardzo poważne.  Długotrwałe doświadczanie terroru psychicznego w miejscu pracy może skutkować zaniżeniem poczucia przydatności zawodowej, stanami depresyjnymi, obniżeniem nastroju, a także bólem głowy, mięśni oraz bezsennością. Konsekwencje mogą być jednak jeszcze poważniejsze. Pierwszą z nich jest zespół stresu pourazowego. 

Zespół stresu pourazowego to zespół zaburzeń, które są konsekwencją traumatycznych przeżyć. Doświadczenia mobbingu mogły prowadzić do trwałego wyeliminowania pracownika z rynku pracy przez przeżywanie negatywnych emocji związanych z zatrudnieniem. 

Innym wyraźnym symptomem jest apatia, czyli brak reakcji na życie toczące się wokół pracownika, zamknięcie się na zawieranie nowych znajomości czy też doświadczenia społeczne. Według wyników przeprowadzonych badań mobbing wywierał niszczący wpływ na ogólne funkcjonowanie ofiar w innych obszarach życia np. w relacjach rodzinnych, towarzyskich, spędzaniu czasu wolnego. 

Zaburzenia lękowe u osób mobbingowanych

Obok zespołu stresu pourazowego oraz depresji, konsekwencją mobbingu jest również zespół lęku uogólnionego, czyli GAD. Osoby, które borykają się z tym zaburzeniem mają problemy z koncentracją uwagi, odczuwają stale niepokój, co utrudnia zaangażowanie w wykonywanie obowiązków zawodowych. Skłonność do intensywnego przeżywania negatywnych emocji powoduje blokowanie aktywności towarzyskich oraz społecznych. Osoby dotknięte GAD izolują się od innych. Zespół ten może uaktywnić się u osób, które długotrwale były poddawane mobbingowi. Pracownik taki przeżywa poniżanie, bezradność, a także utratę godności. Przy stałym otrzymywaniu takich komunikatów, zaczyna odczuwać niską wartość zawodową oraz małą przydatność w zespole. 

Ofiary mobbingu borykające się z zaburzeniami lękowymi, mogą mieć duże trudności na rynku pracy, co będzie wiązało się z trudnościami w podjęciu innej pracy. Wynika to z obaw odnośnie trudnych doświadczeń i przekonania o tym, że jest się gorszym pracownikiem, zawodowo nieprzydatnym. 

Fazy mobbingu

Pierwszym etapem jest faza przedmobbingowa. Mobber zazwyczaj zaczyna od aluzji, które są trudne do zidentyfikowania. Ofiara mobbingu czuje się nieswojo, nie ma poczucia komfortu w obecności mobbera. Osoba, która została „wybrana” przez mobbera ma poczucie, że dzieje się coś niedobrego, jednak nie potrafi tego określić. Czuje niepewność dotyczącą odbierania sygnałów od innych osób, co dotyczy bezpośrednio jej tożsamości – tego, czy nie jest przewrażliwiona, negatywnie nastawiona. 

Drugim etapem jest faza właściwego ataku. Działania mobbera są jawne, nie ukrywa tego, że nęka ofiarę. Sytuacja staje się już jednoznaczna w odbiorze. Ofiara wie i odczuwa to, że stała się przedmiotem ataku. Istotą działań osoby mobbingującej jest upokorzenie oraz degradacja ofiary, która sprowadza się do negowania kompetencji pracownika, kwestionowania zaangażowania czy uczciwości, a także nastawienia do współpracowników. Ofiara stara się jednak przekonać współpracowników lub przełożonego, że jest kompetentnym pracownikiem, a sam mobbing jest pomyłką. W tej fazie osoba mobbingowana wykazuje się dużą aktywnością – prowadzi dużo rozmów o mobbingu, pisze skargi. Zdarza się tak, że przez takie działania ofiara mobbingu traci swoją wiarygodność i jest ona podważana przez zespół. Na tym etapie mobbing niszczy poczucie bezpieczeństwa, porządku, a także przewidywalność samej pracy. 

Utrata pracy przez mobbing 

Bardzo często mobbing kończy się opuszczeniem miejsca pracy przez pracownika poddanego terrorowi psychicznemu. Najczęściej jest to decyzja samego pracownika bądź decyzji pracodawcy. Wiąże się to z wykluczeniem z grona pracowników, a decyzja pracownika to konsekwencja wywieranej przez mobbera presji. Utrata pracy przez mobbing łączy się z utratą reputacji zawodowej, zniszczeniem pewnej identyfikacji z miejscem pracy i załamaniem pewności siebie. Również terror psychiczny, nękanie, upokorzenie i brak kary dla mobbera czy bierność ze strony współpracowników powodują, że ofiara trafi wiarę w wymiar sprawiedliwości i uczciwość.

Na etapie utraty pracy z powodu mobbingu bardzo ważne jest wsparcie najbliższych osób, które pomagają osobie mobbingowanej w odnalezieniu radości w innych obszarach życia. Wówczas proces powrotu do stabilizacji jest łatwiejszy. 

Jeśli nie wiesz czy działania współpracowników bądź przełożonych to mobbing, skontaktuj się z Centrum Prawa Pracy. W kancelarii zatrudniamy psychologa, który również bierze udział w każdej sprawie. Nasi specjaliści ocenią zebrane dowody, przedstawią możliwości podjęcia działań i powiedzą Ci, o jakie odszkodowanie czy zadośćuczynienie możesz się starać.