Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi

Mobbing to pojęcie bardzo złożone, o wielu aspektach. Zakres tego terminu różni się w zależności od tego, czy patrzymy na mobbing z perspektywy prawa czy perspektywy społecznej. Warto też wiedzieć czy pracodawca ma obowiązek przeciwdziałania mobbingowi oraz jakie roszczenia przysługują mobbingowanemu pracownikowi. 

W poprzednim wpisie skupiliśmy się na ogólnych zagadnieniach dotyczących mobbingu. Zachęcamy do przeczytania pierwszej części naszej publikacji poświęconej mobbingowi: https://centrumprawapracy.pl/mobbing/jak-rozpoznac-mobbing-w-pracy/

 

W dzisiejszej publikacji podejmujemy następujące tematy:

• definicja mobbingu w ujęciu psychologicznym,
• obowiązek pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi jako podstawowy obowiązek,
• zakaz stosowania mobbingu przez pracodawcę lub osoby, które go reprezentują,
• eliminowanie praktyk o charakterze mobbingu, które są podejmowane przez inne osoby niż pracodawca,
• prewencja antymobbingowa,
• informowanie pracowników o tym, co należy zrobić w przypadku mobbingu. 

 

Mobbing – definicje

Mobbing to forma przemocy psychicznej i/lub fizycznej, która jest stosowana wobec pracownika czy pracowników przez przełożonych, współpracowników bądź podwładnych. To także ekstremalnie stresująca sytuacja w miejscu pracy, którą podejmuje się w stosunku do jednej osoby lub grupy. 

W piśmiennictwie można spotkać się również z określeniem „molestowanie moralne w pracy”. Mobbing to nieprawidłowe postępowanie w formie postawy, zachowania czy gestu, które jest systematyczne i powtarzalne. Takie postępowanie godzi w integralność zarówno psychiczną, jak i fizyczną. W konsekwencji może prowadzić do pogorszenia atmosfery w miejscu pracy, jak również do utraty zatrudnienia przez osobę mobbingowaną. 

Mobbing określa się też jako „terror psychiczny w miejscu pracy”. Chodzi tutaj o nieetyczne komunikowanie się i wrogie nastawienie, które jest systematycznie wykorzystywane przez jedną osobę bądź grupę. W rezultacie osoba mobbingowana znajduje się na pozycji ofiary i nie może się bronić. 

 

Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi jako obowiązek podstawowy

Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi znajdziemy w art. 94 Kodeksu pracy. Przy temacie mobbingu należy jednak wziąć pod uwagę także ogólne regulacje, które dotyczą ochrony godności ludzkiej. Przepisy Konstytucji kładą nacisk na poszanowanie oraz ochronę godności człowieka, która jest źródłem wolności oraz praw jednostki. Z kolei Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek szanowania dóbr osobistych każdego pracownika. 

Pracodawca ma także obowiązek kształtowania zasad współżycia społecznego w zakładzie pracy. Istotne są również przepisy, zgodnie z którymi pracodawca musi zapewnić pracownikom bezpieczne oraz higieniczne warunki pracy. Przepis ten ma znaczenie, ponieważ mobbing negatywnie wpływa na stan zdrowia osoby mobbingowanej. W regulacjach podkreślono odpowiedzialność pracodawcy, który jest zobowiązany do ochrony zdrowia i życia pracowników. 

Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania mobbingowi został umieszczony w rozdziale I pt. „Obowiązki pracodawcy”. Obowiązek ten nie jest obowiązkiem podstawowym pracodawcy, ale należy go tak postrzegać. Mobbing uznaje się za szczególny sposób naruszenia dóbr osobistych pracownika. Jest to potwierdzenie stanowiska, że obowiązek przeciwdziałania mobbingowi jest obowiązkiem podstawowym każdego pracodawcy.

 

Zakaz stosowania mobbingu przez pracodawcę i osoby, które go reprezentują

Jak wcześniej wspomniano, obowiązek przeciwdziałania mobbingowi jest podstawowym obowiązkiem pracodawcy. Obowiązek ten jest złożony i składa się z 3 elementów. Pierwszym z nich jest zakaz stosowania mobbingu przez samego pracodawcę bądź osoby, które go reprezentują. 

Chodzi tutaj o przypadki stosowania mobbingu przez pracodawcę, który jest osobą fizyczną lub przez osoby, które go reprezentują. Jednak w przypadku pracodawców będących osobami fizycznymi chodzi o to, że sam pracodawca nie powinien stosować mobbingu. 

 

Eliminowanie praktyk uznanych za mobbing, podejmowanych przez osoby inne niż pracodawca

Jest to drugi element obowiązku przeciwdziałania mobbingowi. W praktyce oznacza to naganne zachowania i działania współpracowników lub przełożonych lub osób, które mają kontakt z danym pracownikiem w związku z wykonywaną przez nich pracą. Jeśli chodzi o inne osoby, to nie można tutaj wprowadzić zakazu mobbingu, gdyż kodeks nie wyszczególnił wprost przepisów, które nakazywałyby pracownikom powstrzymanie się od działań mobbingowych. 

W tym przypadku należy mieć na uwadze obowiązek pracowników, który dotyczy przestrzegania zasad współżycia społecznego w miejscu pracy. Zgodnie z orzecznictwem sądu, zasady współżycia społecznego są podstawowymi zasadami etycznego postępowania.. Odwołanie się do tych zasad to odwołanie do powszechnie uznawanych wartości w naszym społeczeństwie. 

Kolejny aspekt: obowiązkiem pracownika jest dbanie o dobro zakładu, dlatego praktyki mobbingowe ze strony pracowników są naruszeniem tego obowiązku. Narażają tym samym pracodawcę na konsekwencje materialne i prawne. 

 

Zapobieganie powstawaniu mobbingu w środowisku pracy

Obowiązek pracodawcy odnośnie przeciwdziałania mobbingowi polega na starannym działaniu, które powinno przynosić widoczne efekty. W związku z tym pracodawca powinien podejmować działania, które przeciwdziałają mobbingowi. W szczególności chodzi tutaj o procedury antymobbingowe, które mogą przybrać formę:

• dokumentu, który zawiera politykę antymobbingową,
• szkoleń dla pracowników.

Ustawodawca w regulacjach zawartych w Kodeksie pracy starał się zagwarantować pracownikom zatrudnienie, które jest wolne od praktyk mobbingowych. Dodatkowo zobowiązał pracodawców do działań profilaktycznych. Prewencja antymobbingowa i wdrożone procedury polegają na działaniach, które mają zapobiegać temu zjawisku. Nie koncentrują się wyłącznie na działaniach, które dotyczą ujawnionych już przypadków mobbingu. Działania te powinny być realne oraz efektywne. 

 

Informowanie pracowników o tym, co należy zrobić w przypadku mobbingu

Każdy pracownik powinien dysponować wiedzą dotyczącą tego, do kogo powinien zgłaszać każdy przypadek mobbingu. Może to być zarówno przełożony, jak i specjalna komisja antymobbingowa. Zadaniem tej komisji jest przyjmowanie zgłoszeń dotyczących działań mobbingowych. Dodatkowo obowiązkiem komisji jest zachowanie poufności odnośnie podjętych działań. 

W ramach strategii antymobbingowej pracodawca może wprowadzić następujące działania:

• rozdawanie broszur dotyczących mobbingu w zakładzie pracy,
• rozwieszanie plakatów dotyczących skutków mobbingu,
• organizowanie prelekcji z pracownikami,
• telefon zaufania dla pracowników,
• okresowe przeprowadzanie diagnoz nastrojów społecznych np. poprzez wypełnienie anonimowych ankiet,
• zaangażowanie psychologa w celu świadczenia fachowej pomocy.

Wdrożenie procedur antymobbingowych oraz przeszkolenie pracowników to dwa działania, które są ze sobą ściśle związane. Wdrożenie nawet najbardziej dopracowanych procedur nie ma sensu, jeśli nie będą one zrozumiałe dla pracowników. Pracownicy muszą wiedzieć czym jest mobbing, jak go rozpoznać i jakie działania mogą podjąć. Często zdarza się tak, że pracownicy nie mają świadomości, które działania mogą zostać uznane za mobbing, więc warto ich na to uczulić i zapobiegać takim działaniom.

Zakres i rodzaj działań antymobbingowych podjętych przez pracodawcę jest uzależniony od wielkości zakładu pracy, rodzaju środowiska pracy, jego możliwości finansowych, a także wystąpienia wcześniejszych przypadków mobbingu. Pracodawcy powinni zatem zwrócić szczególną uwagę na uświadomienie pracowniom czym jest mobbing i jakie działania mogą podjąć.

W razie wystąpienia działań mobbingowych między współpracownikami ma to ogromne znaczenie dla pracodawcy. Jeśli pracodawca wykaże, że podjął niezbędne kroki, aby przeciwdziałać mobbingowi i można będzie potwierdzić ich skuteczność, wówczas pracodawca może nie ponosić odpowiedzialności za działania mobbingowe w zakładzie pracy. Wówczas do odpowiedzialności może zostać pociągnięty jedynie sprawca mobbingu. 

 

Jeśli nie wiesz czy działania współpracowników bądź przełożonych to mobbing, skontaktuj się z Centrum Prawa Pracy. W kancelarii na stałe zatrudniony jest psycholog, który również bierze udział w każdej sprawie. Nasi specjaliści ocenią zebrane dowody, przedstawią możliwości podjęcia działań.