Kiedy wygasa umowa o pracę

Wygaśnięcie umowy o pracę to jedna z możliwości ustania stosunku pracy. Ma miejsce jedynie w sytuacjach określonych w przepisach prawa pracy. W jakich sytuacjach dochodzi do wygaśnięcia umowy o pracę?

Jak wcześniej wspomniano, wygaśnięcie umowy powoduje ustanie stosunku pracy między stronami. Wygaśnięcie następuje z mocy prawa w ściśle określonych sytuacjach, które powodują właśnie ustanie stosunku pracy. W konsekwencji strony nie muszą składać oświadczeń.

Umowa o pracę wygasa – co to oznacza

Wygaśnięcie umowy o pracę to odrębna instytucja prawa pracy. To pewne zdarzenia, które określają przepisy, a nie wola wyrażona przez strony umowy. W związku z tym następuje w sposób automatyczny. Przepisy dotyczące wygaśnięcia charakter to przepisy bezwzględnie obowiązujące, więc wygaśnięcie stosunku pracy nie może być uzgodnione w formie umowy. 

Zbędne są tutaj oświadczenia stron stosunku pracy, bo skutek następuje wyłącznie z mocy prawa. Samo stwierdzenie wygaśnięcia umowy to jedynie ustalenie faktyczne. Wygaśnięcie stosunku pracy następuje ze skutkiem natychmiastowym. Nie jest to poprzedzone okresem wyczekiwania, jak w wypowiedzeniu umowy o pracę. 

Niewątpliwie zdarzenia, które skutkują wygaśnięciem umowy o pracę, mają zróżnicowany charakter. Czasami wiążą się z pewnymi zachowaniami strony stosunku pracy, a w niektórych przypadkach są to wydarzenia niezależne od nikogo. 

Śmierć pracownika

Z chwilą śmierci pracownika, stosunek pracy, który łączył go z pracodawcą, traci byt prawny, dlatego śmierć pracownika powoduje wygaśnięcie umowy o pracę z mocy prawa. Obowiązek osobistego świadczenia pracy jest związany z osobą zmarłą, dlatego nie jest przedmiotem dziedziczenia. Prawa majątkowe ze stosunku pracy po śmierci pracownika przechodzą na małżonka i inne osoby, które spełniają  pewne warunki. Spełnienie tych warunków umożliwia uzyskanie renty rodzinnej. Jeśli nie ma takich osób, prawa te stają się składnikiem spadku. 

Zgodnie z przepisami, istnieje krąg osób, które są uprawnione do dziedziczenia praw majątkowych wynikających ze stosunku pracy po zmarłym pracowniku. Zaliczamy tutaj:

• małżonek,
• osoby spełniające warunku dotyczące uzyskana renty rodzinnej,
• dzieci przysposobione,
• wnuki przyjęte na wychowanie raz utrzymanie, jeśli nie ukończyły jeszcze 18 lat,
• rodzeństwo i dzieci w ramach rodziny zastępczej,
• rodzice zmarłego, ojczym i macocha oraz osoby przysposabiające.

Każda z wyżej wspomnianych osób ma równy udział w podziale praw majątkowych, które wynikają ze stosunku pracy. Przepisy te pozwalają na szybkie uzyskanie należnych świadczeń przez członków rodziny, bez formalnego oczekiwania na stwierdzenie praw do spadku. 

Prawa majątkowe z tytułu stosunku pracy

Do praw majątkowych wynikających ze stosunku pracy zalicza się:

• należności, 
• wynagrodzenie za pracę (płaca zasadnicza i dodatki, które wynikają z przepisów i umowy o pracę), 
• świadczenia  gwarancyjne, które są należne pracownikowi np. wynagrodzenie za niezawiniony przez pracownika przestój, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, niewypłacone odszkodowanie z tytułu dyskryminacji, odprawa rentowa, odprawa emerytalna, odprawa z tytułu zwolnienia pracownika z przyczyn niedotyczących pracownika. 

Do tej listy można dopisać też odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę, ale tylko w sytuacji, kiedy pracownik jeszcze za życia wystąpił do sądu o jego zasądzenie, natomiast nie dożył do wydania orzeczenia w tej sprawie. Aby małżonek i członkowie najbliższej rodziny mogli otrzymać odprawę pośmiertną, śmierć pracownika musi nastąpić w czasie trwania stosunku pracy bądź w czasie pobierania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby. Odprawa przysługuje niezależnie od tego, co był powodem śmierci pracownika. Godna uwagi jest informacja o tym, że na spadkobierców przechodzą również zobowiązania majątkowego wobec pracodawcy. 

Śmierć pracodawcy

Kolejną przyczyną wygaśnięcia umowy o pracę jest śmierć pracodawcy w sytuacji, kiedy nie dojdzie do przejęcia pracowników. Jeśli  nie dojdzie do przejęcia pracowników, umowa o pracę wygasa, a pracownik ma prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Z roszczeniem o odszkodowanie występuje pracownik wobec spadkobierców zmarłego pracodawcy. Kiedy wygasa umowa o pracę, pojawia się również obowiązek wydania świadectwa pracy. Obowiązek wydania świadectwa pracy ciąży głównie na spadkobiercach pracodawcy. Jeśli jednak nie są oni ustaleni, obowiązek ciąży na wykonawcy testamentu bądź kuratorze spadku. 

Niezgłoszenie przez pracownika powrotu do pracy po urlopie bezpłatnym

Pracownik, który pozostaje na urlopie bezpłatnym może wrócić do pracodawcy, który zatrudniał go wtedy, kiedy pracownik zdecydował się na urlop bezpłatny. Powrót ten dotyczy stanowiska równorzędnego pod względem wynagrodzenia z tym stanowiskiem, które zajmował przed urlopem bezpłatnym, jednak powrót do pracy mus zostać głoszony w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Jeśli pracownik nie trzyma tego terminu, następuje wygaśnięcie umowy o pracę. Jeśli jednak niedotrzymanie tego warunku było spowodowane przyczynami niezależnymi od pracownika, nie dochodzi do wygaśnięcia umowy o pracę. 

Upływ 3-miesięcznej nieobecności pracownika w pracy spowodowanej tymczasowym aresztowaniem

Jeszcze przed upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika z powodu tymczasowego aresztowania, pracodawca może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym z winy pracownika. Przyczyną rozwiązania umowy w tym trybie nie jest jednak pobyt pracownika z areszcie, ale fakt popełnienia przestępstwa. 

Zachowanie pracownika prowadzące do tymczasowego aresztowania może być także przejawem ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych. W wyniku tego można postawić pracownikowi zarzut zawinionej utraty potrzebnych do pracy uprawnień. 

Po upływie 3 miesięcy nieobecności pracownika z powodu pobytu w tymczasowym areszcie dochodzi do wygaśnięcia umowy o pracę. Pracownik ten ma prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop, który przysługiwał mu w roku, w którym wygasł stosunek pracy. 

Okres 3 miesięcy trwania tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania. Co ważne, wygaśnięcie umowy o pracę następuje wówczas, kiedy pracownik był nieobecny przez okres pełnych 3 miesięcy. Kluczowa jest tutaj data, od której pracownik był nieobecny w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, a nie data zastosowania tego środka. wobec pracownika. 

Dopiero po prawomocnym wyroku uniewinniającym lub umorzeniu postępowania pracownik może zostać ponownie zatrudniony. Pracownik ma obowiązek ponownego zatrudnienia pracownika, jeśli ten zgłosił swój powrót do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia.

Jeśli masz więcej pytań odnośnie przyczyn wygaśnięcia umowy o pracę, skontaktuj się z naszymi specjalistami – adwokatami i radcami prawnymi z Kancelarii Centrum Prawa Pracy.